Prawa cudzoziemców - Wojewódzki Urząd Pracy w Białymstoku

Wymóg legalnego pobytu cudzoziemca w Polsce

Aby cudzoziemiec z państwa spoza UE mógł legalnie pracować w Polsce, musi:

posiadać dokument dopuszczający go do polskiego rynku pracy - zezwolenie na pracę, zezwolenie na pracę sezonową, oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi (ewentualnie być zwolnionym z tego wymogu na podstawie szczególnych przepisów) lub zezwolenie na pobyt czasowy i pracę;
posiadać tytuł pobytowy, którego podstawa musi uprawniać do wykonywania pracy (np. odpowiednia wiza lub zezwolenie na pobyt).

Uwaga! Przepisy specjalnej ustawy z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa gwarantują legalność pobytu obywatelom Ukrainy i ich małżonkom, którzy po rozpoczęciu rosyjskiej inwazji przybyli z Ukrainy do Polski.

Tytuły pobytowe, z którymi może wiązać się uprawnienie do wykonywania pracy w Polsce:

na podstawie wizy wydanej w celu, o którym mowa w art. 60 ust. 1 pkt 3–10, 12– 13b, 17–21 lub 23–24b ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach,
na podstawie art. 108 ust. 1 pkt 2 lub art. 206 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach, lub na podstawie umieszczonego w dokumencie podróży odcisku stempla, który potwierdza złożenie wniosku o udzielenie zezwolenia na 9 pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej, jeżeli bezpośrednio przed złożeniem wniosku był uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy, z wyjątkiem zezwolenia udzielonego w związku z okolicznością, o której mowa w art. 181 ust. 1 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach,
na podstawie dokumentu, o którym mowa w art. 61 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach, określającego status członka rodziny członka misji dyplomatycznej lub urzędu konsularnego państwa obcego albo innej osoby zrównanej z nim na podstawie ustaw, umów lub powszechnie ustalonych zwyczajów międzynarodowych, pozostającego z tą osobą we wspólnocie domowej, jeżeli między Rzecząpospolitą Polską a państwem obcym lub organizacją międzynarodową zostały zawarte umowa lub porozumienie międzynarodowe w sprawie wykonywania działalności zarobkowej przez członków rodzin członków personelu misji dyplomatycznych lub urzędów konsularnych albo osób z nimi zrównanych,
na podstawie dokumentu pobytowego wydanego przez inne państwo obszaru Schengen,
w ramach ruchu bezwizowego, chyba że jest obywatelem państwa znajdującego się w wykazie państw, których obywatele posiadający zezwolenie na pracę nie są uprawnieni do wykonywania pracy w czasie pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w ramach ruchu bezwizowego.

Cudzoziemiec wykonujący legalnie pracę w Polsce ma prawo m.in. do:

wynagrodzenia nie niższego niż określone w zezwoleniu na pracę cudzoziemca, oświadczeniu o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi lub zezwoleniu na pobyt czasowy i pracę;
otrzymania jednego egzemplarza zezwolenia na pracę lub oryginału oświadczenia złożonego przez pracodawcę w powiatowym urzędzie pracy i wpisanego tam do ewidencji oświadczeń;
otrzymania pisemnej umowy, będącej podstawą wykonywania pracy, w języku dla siebie zrozumiałym.

Rodzaje umów

W Polsce możliwe jest wykonywanie pracy na podstawie różnych umów (m.in. umowy o pracę czy umów cywilnoprawnych - takich jak umowa zlecenia lub umowa o dzieło). Rodzaj umowy wiąże się z różnym charakterem pracy oraz odmiennym zakresem praw i obowiązków pracodawcy i pracownika.

Najwięcej praw i najszerszą ochronę daje pracownikowi umowa o pracę - pracownik na jej podstawie ma prawo, m.in. do:

ochrony przed rozwiązaniem umowy o pracę dla pewnych kategorii pracowników (przede wszystkim pracowników przebywających na zwolnieniach lekarskich, w trakcie urlopu, pracownic w ciąży, pracowników w wieku przedemerytalnym);
określenia czasu pracy i prawa do odpoczynku;
płatnego urlopu wypoczynkowego;
wynagrodzenia za czas choroby;
określenia szczegółowych zasad rozwiązania umowy;
wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych (ponad czas określony w kodeksie pracy);
co najmniej minimalnego wynagrodzenia (minimalne wynagrodzenie w Polsce wynosi zł brutto - jest ono pomniejszane o kwotę składek na ubezpieczenia społeczne i zaliczek na podatek dochodowy).

Co powinna zawierać umowa o pracę?

Oprócz wskazania pracodawcy i pracownika, rodzaju umowy i daty jej zawarcia - powinna wskazywać następujące elementy:

rodzaj pracy (nazwa stanowiska, funkcji oraz opis zakresu obowiązków pracownika);
miejsce wykonywania pracy;
wynagrodzenie odpowiadające rodzajowi pracy: termin rozpoczęcia pracy - jeśli nie jest określony w umowie, to przyjmuje się, że jest to dzień podpisania umowy;
wymiar czasu pracy.

Umowa o pracę nie może zawierać postanowień mniej korzystnych dla pracownika niż przewidują przepisy kodeksu pracy.

Pracodawca, który zawrze umowę o pracę, ma obowiązek zgłoszenia pracownika do ubezpieczeń społecznych w ciągu 7 dni od pojęcia przez niego pracy.

Umowy cywilnoprawne

Są to umowy regulowane w kodeksie cywilnym. Najczęściej spotykanymi umowami cywilnoprawnymi są:

umowa zlecenia,
umowa o dzieło.

Ważne: Zawarcie umowy o dzieło przez pracodawcę nie może być sposobem na obejście przepisów kodeksu pracy czy zmniejszenie kosztów zatrudnienia cudzoziemca! Zawarcie umowy cywilnoprawnej w warunkach, kiedy powinna być zawarta umowa o pracę (m.in. praca pod nadzorem, w stałych godzinach oraz w określonym miejscu) stanowi naruszenie przepisów
prawa pracy i jest karane grzywną.

Ważne: Dla umów zlecenia (art. 734 Kodeksu Cywilnego) oraz umów, dla których stosuje się przepisy o zleceniu (art. 750 Kodeksu cywilnego) obowiązują minimalne stawki godzinowe – aktualnie to zł brutto.

Ważne: Dla niektórych umów cywilnoprawnych, np. umów zlecenia, istnieje obowiązek zgłoszenia przez pracodawcę do ubezpieczeń społecznych! Pracodawca (zleceniodawca) ma na to 7 dni od podjęcia przez pracownika pracy.

Rejestracja cudzoziemca jako bezrobotnego

Cudzoziemcy, który utracili pracę, mają prawo zarejestrować się w powiatowym urzędzie pracy jako osoby bezrobotne. Informacje o warunkach rejestracji w urzędzie pracy i uzyskania statusu bezrobotnego znajdują się na stronie internetowej.

Uwaga! Obywatel Ukrainy przybyły do Polski po 24 lutego 2022 r. oraz każdy inny obywatel Ukrainy, który aktualnie przebywa legalnie w Polsce korzysta ze specjalnych uprawnień na mocy ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa.

Obywatel Ukrainy może zarejestrować się w urzędzie pracy jako osoba bezrobotna lub poszukująca pracy. Ponadto jako osoby bezrobotne mogą się rejestrować również osoby starsze z Ukrainy, tj. kobiety powyżej 60 roku życia i mężczyźni powyżej 65 roku życia.

Uprawnienia cudzoziemców zarejestrowanych jako bezrobotni

Na zasadach określonych w ustawie z form pomocy mogą korzystać:

obywatele państw członkowskich Unii Europejskiej,
obywatele państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego nienależących do Unii Europejskiej,
obywatele państw niebędących stronami umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, którzy mogą korzystać ze swobody przepływu osób na podstawie umów zawartych przez te państwa z Unią Europejską i jej państwami członkowskimi,
obywatele Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, o których mowa w art. 10 ust. 1 lit. b i d Umowy o Wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej, oraz członkowie ich rodzin, o których mowa w art. 10 ust. 1 lit. e i f tej umowy,
posiadający w Rzeczypospolitej Polskiej zezwolenie na pobyt stały,
posiadający w Rzeczypospolitej Polskiej zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej,
posiadający w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy,
którym udzielono ochrony uzupełniającej w Rzeczypospolitej Polskiej,
posiadający w Rzeczypospolitej Polskiej zgodę na pobyt ze względów humanitarnych lub zgodę na pobyt tolerowany,
korzystający w Rzeczypospolitej Polskiej z ochrony czasowej,
posiadający w Rzeczypospolitej Polskiej zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w związku z okolicznościami, o których mowa w art. 127, art. 137a lub art. 186 ust. 1 pkt 3 ustawa z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach,
cudzoziemcy towarzyszących na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej:
- obywatelowi państwa członkowskich Unii Europejskiej,
- obywatelowi państwa Europejskiego Obszaru Gospodarczego nienależących do Unii Europejskiej,
- obywatelowi państwa niebędącego stronami umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, którzy mogą korzystać ze swobody przepływu osób na podstawie umów zawartych przez te państwa z Unią Europejską i jej państwami członkowskimi,

jako członkowie rodziny w rozumieniu art. 2 pkt 4 ustawy z dnia 14 lipca 2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin ,

cudzoziemcy członkowie rodzin obywateli polskich, którzy uzyskali zezwolenie na pobyt czasowy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej albo po złożeniu wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy, zezwolenia na pobyt stały lub zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej przebywają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie art. 108 ust. 1 pkt 2 lub art. 206 ust. 1 pkt 2 ustawa z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach lub na podstawie umieszczonego w dokumencie podróży odcisku stempla, który potwierdza złożenie wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej, jeżeli bezpośrednio przed złożeniem wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy, zezwolenia na pobyt stały lub zezwolenia na pobyt rezydenta długo terminowego Unii Europejskiej posiadali zezwolenie na pobyt czasowy,
cudzoziemcy towarzyszący na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywatelowi polskiemu jako członek rodziny w rozumieniu art. 2 pkt 4 lit. b ustawy z dnia 14 lipca 2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin .

Na zasadach określonych w ustawie z form pomocy mogą korzystać osoby:

będące stronami postępowania w sprawie udzielenia ochrony międzynarodowej, którzy posiadają zaświadczenie wydane na podstawie art. 35 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
posiadający w Rzeczypospolitej Polskiej zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w związku z okolicznościami, o których mowa w art. 144, art. 151 ust. 1, art. 151b ust. 1, art. 159 ust. 1, art. 160, art. 161, art. 161b ust. 1, art. 176, art. 186 ust. 1 pkt 1, 2, 4, 5 i 7 lub art. 187 ustawa z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach, lub posiadających wizę krajową w celu odbycia studiów pierwszego stopnia, studiów drugiego stopnia lub jednolitych studiów magisterskich albo kształcenia się w szkole doktorskiej, z adnotacją „student”, lub wizę krajową w celu prowadzenia badań naukowych lub prac rozwojowych,
posiadający zezwolenie na pobyt czasowy, o którym mowa w art. 114 ust. 1 albo 1a, albo art. 126 ust. 1 ustawa z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach, albo wizę wydaną w celu wykonywania pracy na terytorium Rzeczy-pospolitej Polskiej,
posiadających w Rzeczypospolitej Polskiej wizę wydaną w celu, o którym mowa w art. 60 ust. 1 pkt 23 ustawa z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach, lub zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w związku z okolicznościami, o których mowa w art. 186 ust. 1 pkt 9 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach .

Osoby te nie mają prawa do:

pożyczki edukacyjnej, o której mowa w art. 111,
stypendium przysługującego w okresie odbywania szkolenia.

Na zasadach określonych w ustawie zasiłek i inne świadczenia z tytułu bezrobocia przysługuje:

obywatele państw członkowskich Unii Europejskiej,
obywatele państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego nienależących do Unii Europejskiej,
obywatele państw niebędących stronami umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, którzy mogą korzystać ze swobody przepływu osób na podstawie umów zawartych przez te państwa z Unią Europejską i jej państwami członkowskimi,
obywatele Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, o których mowa w art. 10 ust. 1 lit. b i d Umowy o Wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej, oraz członkowie ich rodzin, o których mowa w art. 10 ust. 1 lit. e i f tej umowy,
posiadający w Rzeczypospolitej Polskiej zezwolenie na pobyt stały,
posiadający w Rzeczypospolitej Polskiej zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej,
posiadający w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy,
którym udzielono ochrony uzupełniającej w Rzeczypospolitej Polskiej,
posiadający w Rzeczypospolitej Polskiej zgodę na pobyt ze względów humanitarnych lub zgodę na pobyt tolerowany,
korzystający w Rzeczypospolitej Polskiej z ochrony czasowej,
posiadający w Rzeczypospolitej Polskiej zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w związku z okolicznościami, o których mowa w art. 127, art. 137a lub art. 186 ust. 1 pkt 3 ustawa z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach,
cudzoziemcy towarzyszących na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej:
- obywatelowi państwa członkowskich Unii Europejskiej,
- obywatelowi państwa Europejskiego Obszaru Gospodarczego nienależących do Unii Europejskiej,
- obywatelowi państwa niebędącego stronami umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, którzy mogą korzystać ze swobody przepływu osób na podstawie umów zawartych przez te państwa z Unią Europejską i jej państwami członkowskimi

- jako członkowie rodziny w rozumieniu art. 2 pkt 4 ustawy z dnia 14 lipca 2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin ,

cudzoziemcy członkowie rodzin obywateli polskich, którzy uzyskali zezwolenie na pobyt czasowy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej albo po złożeniu wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy, zezwolenia na pobyt stały lub zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej przebywają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie art. 108 ust. 1 pkt 2 lub art. 206 ust. 1 pkt 2 ustawa z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach lub na podstawie umieszczonego w dokumencie podróży odcisku stempla, który potwierdza złożenie wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej, jeżeli bezpośrednio przed złożeniem wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy, zezwolenia na pobyt stały lub zezwolenia na pobyt rezydenta długo terminowego Unii Europejskiej posiadali zezwolenie na pobyt czasowy,
cudzoziemcy towarzyszący na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywatelowi polskiemu jako członek rodziny w rozumieniu art. 2 pkt 4 lit. b ustawy z dnia 14 lipca 2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin.

Na zasadach określonych w ustawie zasiłek przysługuje osobom posiadającym zezwolenie na pobyt czasowy, o którym mowa w art. 114 ust. 1 albo 1a, albo art. 126 ust. 1 ustawa z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach, albo wizę wydaną w celu wykonywania pracy na terytorium Rzeczy-pospolitej Polskiej.

Informacje o warunkach nabycia prawa do zasiłku dla bezrobotnych znajdują się na stronie.